Valbeveiliging – Veilig vallen doe je zo

Over werken op hoogte zijn er verschillende regelgevende bepalingen. De belangrijkste zijn samengebracht in de Codex, Boek IV Arbeidsmiddelen, Titel 5 Arbeidsmiddelen voor tijdelijke werkzaamheden op hoogte. De preventieadviseur kan uiteraard ook aanwijzingen geven afhankelijk van de situatie. Aangelijnd werken, zoals persoonlijke valbeveiliging ook wel wordt genoemd, dus met een kabel of lijn aan een harnas, heeft niemands voorkeur. Alvorens die optie te kiezen, moeten eerst onderstaande vragen nog eens worden gesteld.

• Moeten de werkzaamheden werkelijk op hoogte en/of zo dichtbij de dakrand worden uitgevoerd? Kan het ook op een andere locatie?

• Is het mogelijk te werken met een vrijheidsbeperkende veiligheidslijn? Zo’n lijn voorkomt dat een werknemer te dicht bij de dakrand komt. Inderdaad, zoals een geit met een touw aan een paaltje wordt gezet, maar wel veilig.

• Kunnen vallende werknemers ook op een andere manier worden opgevangen, bijvoorbeeld met een vangnet?

Zulke collectieve valbeveiliging heeft altijd de voorkeur boven individuele valbeveiliging. Als collectieve maatregelen, zoals een hekje of vangnet, niet afdoende zijn dan is persoonlijke valbeveiliging noodzakelijk. Deze beveiliging bestaat uit vier onderdelen.

Het veiligheidsharnas

Wie valt en plots wordt afgeremd, voelt een enorme klap op het lichaam, ook als die wordt veroorzaakt door een kabel in plaats van door de grond. Die klap moet goed worden opgevangen. Een veiligheidsharnas zorgt daarvoor.

Enkel een gordel om de heupen is niet genoeg. Een goed valbeveiligingsharnas heeft daarnaast ook banden om benen, borst en schouders. Alleen zo vangen de billen de meeste krachten op, wat het minst belastend is voor het lichaam. Al die banden moeten op elke mogelijke manier kunnen worden aangepast op de gebruiker. Daar wordt het harnas comfortabeler en vooral veiliger van.

Het vastmaken en juist instellen van het harnas moet met veel aandacht gebeuren. Niet te strak, maar ook zeker niet te los. Juist de banden in de liezen moeten voldoende strak worden aangetrokken, omdat bij te losse banden het risico bestaat dat de genitaliën afgekneld worden bij een val.

Mits het harnas juist is vastgemaakt en aangehaakt, zal de gebruiker rechtop blijven hangen na een val, ook als hij bewusteloos is geraakt. Dat komt doordat de bevestiging van de lijn naar het dak meestal op de rug zit, tussen de schouderbladen. Door die positionering blijft het lichaam rechtop.

De werklijn of vallijn

Aan een veiligheidsharnas heb je niets als er geen goede lijn naar het dak of een ander hoog object aan vastzit. De werklijn of vallijn is niet veel meer dan een stuk touw dat de werknemer bewegingsvrijheid geeft.

Wanneer er op een vaste plek gewerkt wordt, bijvoorbeeld in een hoogwerker, voldoet één werklijn. De hoogwerker en niet de werknemer beweegt dan immers naar de juiste plek. Maar wanneer de werknemer gedwongen is zich te verplaatsen, bijvoorbeeld omdat hij op het dak loopt, kan er beter worden gekozen voor twee werklijnen. De werknemer maakt dan de eerste lijn los, zet die op de nieuwe werkplek vast en maakt pas daarna de tweede lijn los. Zo is er altijd een werklijn bevestigd.

Alleen zo’n werklijn is echter niet genoeg beveiliging voor een val. Door de val komt er namelijk veel kracht vrij en gewone werklijnen kunnen die niet absorberen. Het lichaam moet de kracht dan helemaal zelf opvangen, wat ernstig letsel kan veroorzaken. Een persoon van 100 kg kan bij een val van een halve meter een kracht grofweg gelijk aan 660 kg te verwerken krijgen.

In de combinatiesystemen zit de werklijn daarom vast aan een valdemper. Een goede valdemper kan de valkracht verminderen tot ‘slechts’ 130 kg.

Valdemper of valstopapparaat

De valdemper zit tussen de werklijn en het harnas. Het is eigenlijk ook gewoon een touw, maar dan netjes opgevouwen, in een omhulsel. Deze vallijn met valdemper is van een ander materiaal dan de werklijn en moet aan meer eisen voldoen. Hij moet sterk genoeg zijn om de val en de meeste kracht die daarbij vrijkomt, op te vangen en te absorberen.

Een alternatief voor een valdemper met werklijn, is een los valstopapparaat. Vooral op plekken waar regelmatig op hoogte moet worden gewerkt, is dit een goede oplossing. Dit apparaat wordt bevestigd aan het dak of een ander hoog object. Er komt een lijn uit, van sterk materiaal, die rechtstreeks aan het veiligheidsharnas wordt bevestigd. Dankzij een automatisch oprolsysteem staat de lijn voortdurend strak. Zodra er een te grote versnelling is, blokkeert het oprolsysteem automatisch, zoals ook bij een autogordel gebeurt. Zo wordt de afstand die iemand valt zo kort mogelijk gehouden. Dat is voor sommige moeilijke situaties een belangrijke vereiste. Er zijn complete valbeveiligingskits verkrijgbaar met harnas, valstop en/of vallijnen.

Verankering

Wat er ook voor een lijn of veiligheidssysteem wordt gebruikt: als hij niet goed vastzit aan een dak of ander hoog object, gaat er nog steeds van alles mis. De verankering moet dan ook aan allerlei eisen voldoen. Het kan bijvoorbeeld een reling zijn, maar ook een speciaal gemonteerd oog. Deze ogen moeten een flinke schokbelasting aankunnen, minimaal 1000 kg. Het is verstandig om het verankeringspunt voor de veiligheidslijn niet dusdanig te monteren dat de werklijn langs een scherpe hoek moet, omdat dit slijtage kan veroorzaken.

Reddingsplan ter voorkoming van een Harness suspension trauma na een val

Naast een goede valbeveiliging, is het opstellen van een gedegen reddingsplan cruciaal. Het is een misvatting te denken dat iemand na een val met valbeveiliging ongeschonden is. Na een val kan het slachtoffer ernstige gezondheidsschade oplopen door harness suspension trauma of hangtrauma.

Dit trauma kan ontstaan als het slachtoffer te lang blijft hangen in een harnas na een val. Een hangtrauma kan al binnen 10 tot 15 minuten optreden. Het is dan ook zaak om middels een vooraf opgesteld reddingsplan het slachtoffer zo snel en veilig mogelijk te bevrijden uit deze benarde positie. Na een val oefent het harnas namelijk een grote druk uit op de aderen met name in de benen.Hierdoor kan het zo zijn dat het bloed niet meer goed vanuit de benen wordt rondgepompt met als gevolg bloeddrukdaling, orgaanuitval en tekort aan zuurstof. Dit kan bewusteloosheid veroorzaken en het slachtoffer kan zelfs overlijden.

Er zijn tal van bedrijven die je kunnen helpen met het opstellen van zo’n belangrijk reddingsplan.

Veiligheidsartikelen

Manutan levert een groot assortiment artikelen die de veiligheid vergroten. Zowel voor valbeveiliging, persoonlijke bescherming en eerste hulpverlening als voor veiligheid op de werkvloer, bij de opslag van gevaarlijke stoffen, signalering, beveiliging van magazijnstellingen, brandbeveiliging, enzovoort.

Wil je meer weten hoe je de veiligheid op de werkvloer kunt verbeteren? Kijk dan op manutan.be,  lees onze blogs vol tips of contacteer de helpdesk voor een vrijblijvend advies. Zij helpen u graag verder.